Zakroczym leży na wysokim, sięgającym miejscami 25 m i malowniczo pociętym parowami brzegu Wisły. Wydarzenia, które miały tu miejsce w czasach, gdy Mazowszem władali książęta, zostały upamiętnione w herbie miasta.

Podania mówią, że podczas gdy mężny rycerz Junosza zdążał na własny ślub, przed orszakiem przebiegł biały baranek. Rycerz uznał to za dobrą wróżbę i, jak się szybko okazało, miał rację. Orszak ślubny spotkał… podjazd krzyżacki. Mężny Junosza wybił wszystkich braci zakonnych i jeszcze ze śladami krwi wrogów przybył przed ołtarz, gdzie czekała już jego luba. Na cześć jego wyczynu Zakroczym otrzymał herb: białego baranka na tle czerwonym jak krew.

 

Krzyżacy w Zakroczymiu

Czy w legendzie jest ziarno prawdy? Krzyżacy docierali rzeczywiście do Zakroczymia, lecz w innych niż militarne celach. W czerwcu 1335 r. prawnukowie Konrada Mazowieckiego, książęta Siemowit II i jego brat Trojden, na rynku w Zakroczymiu odnowili porozumienie zawarte z wielkim mistrzem krzyżackim Dietrichem von Altenburg. Przymierze to gwarantowało zabezpieczenie Mazowsza od… Polski. Książęta bali się, że król Kazimierz Wielki, jednoczący ziemie polskie po rozbiciu dzielnicowym, będzie chciał siłą włączyć do niej także Mazowsze. Gdyby król podjął akcję militarną, Krzyżacy zobowiązali się walczyć przeciw niemu po stronie Mazowsza. W Zakroczymiu zapadały również inne ważne decyzje, to tutaj książę Janusz Starszy ogłosił zbiór praw dla ziem mazowieckich i właśnie w tym miejscu odbywały się sejmiki mazowieckie.

Trakt, który biegł z Czerska do Płocka, swą nazwę zawdzięczał Zakroczymiowi, gdzie była przeprawa przez Wisłę. Znajdowała się ona niedaleko dzisiejszego mostu na drodze krajowej nr 7. Po przeprawie, przed dotarciem do Zakroczymia, na podróżnych czekała trudna do odparcia pokusa – karczma Utrata, której nazwa wzięła się stąd, że niejednego pobyt w niej doprowadził do ruiny finansowej. Dzisiaj znajduje się tu jedna z najbardziej malowniczych plaż nad Wisłą. Od Utraty do Zakroczymia trasa wiodła malowniczymi wąwozami. Dojście na zakroczymski rynek zwiastował widok rozdzielonych wąską ścieżką dwóch wzgórz. Na jednym wznosiła się strażnica Czuwatka, a na drugim kościół św. Barbary.